انواع پروتز های ثابت و متحرک آشنایی با پروتز دندانی در باب پروتز دندان باید گفت به تمامی اعضای مصنوعی بدن پروتز گفته میشود ، منظور از پروتز دندان در دندانپزشکی ، دندانهای مصنوعی می‌باشند و پروتز ثابت به پروتزی اطلاق می‌گردد که بر روی دندان یا دندانهای پایه چسب خورده و ثابت می‌گردد.
حال این سوال مطرح میشود که پروتز دندان چیست؟
شاید با شنیدن نام پروتز دندان، احساس کنید یک درمان متفاوت و جدیدی را شناخته‌اید اما این طور نیست. پروتز دندانی یکی از روش های دندانپزشکی زیبایی می باشد که در واقع همان دندانهای مصنوعی یا روکش‌هایی است که بارها و بارها نام آنها به گوشتان خورده است.
پروتزهای دندانی، برای بازسازی نقایص داخل دندان و اصلاح طرح لبخند مورد استفاده قرار می‌گیرند. نقش پروتزهای دندانی، پر کردن جای خالی دندانهایی است که در گذشته وجود داشته‌اند. اگر ساختار دندانها بهم ریخته باشد و یا هر گونه نازیبایی در دندانها به وجود آمده باشد، با کمک پروتز دندان، برطرف میشود. امروزه انواع گوناگونی از پروتزهای دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقش مهمی در درمان بیماری‌های دندانی، بر عهده دارند. چرا دندانهای از دست رفته باید جایگزین شوند؟
بد نیست که بدانید محل قرار گرفتن دندانها را فشارهای وارده از طرف لب ، زبان و گونه تعیین می‌کنند . یک دندان تا هنگامی به رویش و حرکت فعال خود ادامه می‌دهد تا به دندان مقابل برسد . ضمناً دندانهای خلفی تر تمایل به حرکت به سمت جلو دارند . حال تجسم کنید که اگر یک دندان مثلاً اولین آسیای بزرگ فک پایین از دست برود چه اتفاقاتی ممکن است بیفتد ؟
با از دست رفتن این دندان ، مقداری از فضای حاصل از کشیده شدن آن با حرکت دندانهای مجاور اشغال می‌گردد . نتیجتاً فاصله‌ای بین دندانهای مجاور با دندان کناری شان ایجاد می‌گردد که علاوه بر گیر غذایی و احتمال بروز پوسیدگی ، باعث آزردگی و بیماری لثه نیز میشود. انواع پروتز دندان پروتز دندانی ثابت
پروتز ثابت دندان یکی از انواع مختلف پروتز ها می باشد که معمولا به نام عمومی روکش دندان در بین افراد جامعه شناخته می شود. در پروتز ثابت، بیمار نمی تواند آن را از دهان خارج کند پروتز ثابت می تواند بر روی ایمپلنت یا دندان فرد کار گذاشته شود.
شما ممکن است برای بازسازی یک دندان و بازگرداندن شکل و اندازه طبیعی آن و یا جایگزینی یک دندان از دست رفته ، نیازمند درمان با استفاده از پروتز های ثابت باشید و ضمنا وقتی میزان کافی از نسج دندان برای نگهداری یک پرکردگی وسیع باقی نمانده باشد، روکش می تواند آن دندان را پوشانده و ساپورت کند .
البته با وجود درمان های مطمئنی چون ایمپلنت های دندانی استفاده از بریج جهت جایگزین کردن دندان به هیچ عنوان توصیه نمیگردد و فقط محدودیت های خاص باعث بقاء این درمان قدیمی شده است.روکش ها ممکن است برای اتصال یک بریج، محافظت از یک دندان ضعیف و یا ترمیم دندانی که قبلاً شکسته است، بکار روند.
روکش درمان خوبی برای دندانهای بدرنگ و یا بدشکل است. همچنین برای پوشاندن یک ایمپلنت دندانی نیز استفاده می شود.اگر ما روکش شدن دندان را توصیه می کنیم، احتمالاً به یکی از دلایل فوق می باشد تا به شما کمک کنیم دندانهایی سالم و لبخندی زیبا داشته باشید.  پروتزهای دندانی متحرک
گاهی برای جایگزینی دندانهای از دست رفته نمی توان از پروتزهای دندانی ثابت استفاده کرد که در این صورت این افراد از پروتز دندان متحرک استفاده می کنند ،پروتز دندان متحرک به راحتی توسط خود فرد، در داخل دهان گذاشته و برداشته می شود .
پروتز های دندانی نیمه متحرک (اوردنچر)
اوردنچر (over denture) نوعی پروتز دندانی نیمه متحرک است که بر روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت قرار می گیرد و نسبت به پروتزهای دیگر راحت تر است. این نوع پروتزها دارای قسمتی به نام اتچمنت هستند که به دندانها و یا ایمپلنتها متصل می‌شوند. این کار به ثابت نگهداشتن پروتزها در دهان کمک میکند. در عین حال پروتزهای نیمه متحرک نیز میتوانند از دهان بیرون آورده و تمیز شوند. از آنجا که قسمت اتچمنت پروتزهای نیمه متحرک هر چند وقت یکبار کهنه و غیرقابل استفاده میشود، بهتر است تعویض گردد.
پروتز دندان ثابت
1- روکش تک واحدی دندان (single dental crown)
معمولاً دندان زمانی نیاز به روکش دارد که به علتی ساختار دندان ضعیف شده و نیاز به حفاظت و حمایت با روکش دارد و یا بعضا دلایل زیبایی لزوم وجود روکش را منجر می شود. گاهی به دلیل نقص عملکرد دندان ( مشکلات فانکشنال ) ، روکش به کمک سیستم جویدن و بلع فرد می آید.
 2- بریج دندان ( dental bridges)یکی دیگر از انواع پروتز ، بریجهای دندانی هستند . آنچه که بیشتر با عنوان پروتز ثابت دندان در بین جامعه مرسوم است همین نوع پروتز دندان است. این نوع پروتز ، در واقع زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که فرد یک یا تعداد بیشتری از دندانهای خود را از دست داده و در عین حال هنوز حداقل یک دندان در جلو و یک دندان در عقب دندان از دست رفته وجود دارد. به این ترتیب با تراش دو دندان مجاور ناحیه خالی از دندان ، یک پل (bridge ) بین دندانهای پایه زده می شود تا ناحیه خالی از دندان پر شده و دوباره توانایی جویدن و زیبایی به فرد باز گردد.
3- ونیرها ( Veneer )
لامینت های دندان یا ونیرها یکی از مدرن‌ترین رویکردها حل مشکلات زیبایی در دندانپزشکی پیشرفته امروزی است.
ونیرهای لامینتی بسیار نازک بوده و به سطح جلویی دندان موجود چسبانده می‌شوند. در نتیجه شما لبخندی زیباتر و طبیعی‌تر از همیشه خواهید داشت.
 4- اینله ها و انله ها ( Inlays And Onlays )در مواردی که پوسیدگی‌های دندان، تاج دندان را به شدت تخریب کرده است یا زمانی که میزان حفره ایجاد شده در دهان به قدری زیاد باشد که نتوان از روش‌های کلاسیک برای پر کردن دندان استفاده کرد، اینله ها و اونله ها به کار برده می‌شوند. اینله و اونله در لابراتوار ساخته شده و ممکن است از جنس سرامیک یا کامپوزیت باشند. تفاوت بین اینله و اونله در این است که اینله ها حداکثر دو سطح از دندان رامی پوشاند در حال که اونله ها سه سطح یا بیشتر از آن را می‌پوشاند.  5- ایمپلنت های دندانی ( Dental Implants )ایمپلنت دندان که یک فنداسیون برای دندان طبیعی است که معمولاً از تیتانیوم ساخته شده و بی‌خطر می باشد.ایمپلنت دندان یک جایگزین مؤثر اثبات‌شده برای ریشه دندان است. از آنجا که این ایمپلنت در استخوان فک قرار میگیرد یا با استخوان طبیعی یکپارچه میشود، یک پایه محکم و پایدار برای دندان پروتز دندان به حساب می‌آید.  پروتزهای دندانی متحرک :
پروتز دندانی پارسیل (partial prosthesis)
آن چیزی که در بین عموم جامعه با عنوان « دندان تکه ای » موسوم است همین نوع از انواع پروتز هستند. پروتز پارسیل خود انواع گوناگونی دارد : برای مثال پروتزهای پارسیل تمام آکریل ( فلیپر ) ، معمولا به عنوان یک درمان موقتی در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می گیرند.
نوع دیگر پروتزهای پارسیل پروتزهای کرم کبالت است که از قدیم الایام به عنوان درمان بی دندانیها با انتهای آزاد ( کسانی که دندانهای خلفی _دندانهای عقبی _خود را از دست داده اند و دندانی جهت پایه برای پروتز ثابت ندارند ) یا کسانی که به هر دلیل نمیخواهند از پروتز ثابت دندان استفاده کنند مورد استفاده قرار می گرفته است. این انواع پروتز شامل ترکیب آکریل ( بخش صورتی دست دندان « لثه پروتز ») و آلیاژ فلزی هستند کهکه بخش عمده آن را کرم و کبالت شامل میشود .معمولا به علت فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند. به همین علت امروزه انواع دیگری از پروتز پارسیل طراحی شده که بخش فلزی آن نیز به صورت رنگ دندان میباشد و به آنها پروتز پارسیل felexite گفته میشود.
پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture)
حتماً دست دندانهای پدر بزرگها و مادر بزرگها را دیده اید. این نوع از پروتز متحرک برای افرادی مورد استفاده قرار میگیرد که تمام دندانهای خود را از دست داده اند . هر چند امروزه با پیدایش ایمپلنتهای دندانی ، استفاده از این انواع پروتز متحرک کمتر شده، اما هنوز به عنوان کم هزینه ترین درمان بی دندانی مورد استفاده قرار میگیرد.
پروتز کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است .
نکته مهم این که پروتز کامل دندان از دو بخش تشکیل میشود یکی دندانها که سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز که در بین بیماران با عنوان « لثه پروتز » موسوم است.
این بخش لثه پروتز باید مستحکم باشد که بتواند کارآیی لازم را داشته باشد.
شاید این سوال پیش بیاید که "پس نقش پروتزهای کامل یا پارسیل با لثه نرم چیست ؟"
در واقع لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت 1-2 میلی متری در زیر لثه سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده میشود تا تورم یا التهابات لثه بیمار برطرف شده و بستر مناسبی برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم شود.
اگر پروتز با لثه نرم قرار باشد که به طور دایم مورد استفاده قرار بگیرد ، هرچند در ابتدا استفاده از آن بسیار راحت تر است اما نه تنها کار آیی آن بسیار پایینتر است بلکه باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در دهان فرد میشود. در عین حال تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف ( لثه نرم ) بسیار سخت تر است و احتمال رشد انواع باکتریها و قارچها در خلل و فرج آنها زیاد است.
مزایای پروتزهای متحرک :
پروتزهای متحرک این قابلیت را دارند که اختیار آنها در دست بیمار باشد. در این نوع پروتزها، به چسب و تراش دندانهای مجاور (در صورت استفاده از پروتزهای جزئی) نیاز نخواهد بود. ضمن اینکه این نوع پروتزها نیز به مانند دندانهای طبیعی عمل می‌کنند. به راحتی در دهان جا می‌گیرند و باعث زیبایی دهان و دندان می‌شوند. از سوی دیگر میتوان با آنها به خوبی از مواد غذایی مختلف استفاده و براحتی تکلم کرد.
چگونه از پروتز دندان متحرک مراقبت کنیم ؟
- دوبارمسواک زدن در روزبرای پروتز دندان متحرک
- در روزهای ابتدایی استفاده از پروتز دندان در هنگام خواب نیزدندان مصنوعی را خارج نکیند .
- مراقبت از افتادن پروتز دندان در هنگام تمیز کردن آن
- تمیز کردن سطح خارجی پروتز دندان با مسواک مخصوص دندان مصنوعی
- تمیز کردن دهان و لثه ومخاط داخلی دهان با یک مسواک بسیار نرم
- قرار دادن دندان مصنوعی یا پروتز دندان متحرک هفته ای یک بار داخل یک محلول ضدعفونی کننده به مدت 8 ساعت
- قرار دادن پروتز دندان در هنگام عدم استفاده در یک ظرف آب نمک
- قرار دادن پروتز دندان هنگام حمام رفتن داخل یک محلول تمیز کننده (یک قاشق چای خوری سرکه یا محلول سفید کننده خانگی (وایتکس ) و یک لیوان آب ) و شتشوی آن بعد از خارج کردن از محلول تمیز کننده
- تمیز کردن دندان مصنوعی یا پروتز دندان بلا فاصله پس از خوردن غذاهای رنگی
- قرار دادن پروتز دندان به مدت 6 تا 8 ساعت در ظرف محتوای آب و یک قاشق سفید کننده خانگی در صورت تغییر رنگ
نکته : پس از قرار دادن پروتز دندان در هر گونه محلول به دقت آن را شستشو دهید.دوام پروتز دندان چقدر است؟
در ابتدا کمی طول میکشد تا فرد به پروتز دندان عادت کند. ممکن است پروتز دندان بدلیل التهاب بافتی در جای مناسبش، داخل دهان قرار نگیرد و باعث اذیت شود که در این صورت فرد باید به دندانپزشک مراجعه کرده و در صورت نیاز جای آن تنظیم شود.
رعایت نکات بهداشتی برای دوام و ماندگاری پروتز دندان ضروری است. در صورت رعایت نکات بهداشتی، پروتز دندان در طول حیاط فرد دوام خواهد داشت.
پروتزهای دندانی نیمه متحرک ( over denture )
اوردنچر متکی بر ایمپلنت ( over denture )
اوردنچر نیز نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می نشیند. به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است.
روش آماده سازی پروتز دندانی
دندانپزشک ابتدا مقداری آماده سازی بر روی دندان انجام می دهد و سپس از دندان آماده شده قالب گیری کرده و برای لابراتوار ارسال می شود . در لابراتوار قالب ها با گچ مخصوص ریخته می شود و ماکتی گچی از دندان مذکور ساخته می شود ، سپس روی این ماکت ابتدا فریم فلزی ساخته شده و سپس چند لایه سرامیک به چارچوب فلزی در درجه حرارت بالا متصل می شود با در نظر گرفتن ویژگی های فردی ( مثل رنگ دندان ) می توان پروتز دندان زیباتری را که شبیه به دندان های خود بیمار باشد بدست آورد . استفاده از پروتز دندان چه مزایایی دارد؟
اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که چند دندان خود را از دست داده اید و هنگام جویدن، گاز گرفتن، صحبت کردن و… با مشکل مواجه می شوید، پروتزها می توانند راه حل مناسبی برای بهبود آنها باشند. پروتزها کاملا سفارشی و متناسب با شکل و اندازه دهان شما ساخته می شوند و در ساخت آنها سعی می شود که تا حد ممکن طبیعی ساخته شوند.
استفاده از پروتز دندان باعث می شود که از فرسایش و سائیدگی و یا شکستگی و آسیب دندانهای باقی مانده جلوگیری شود. استفاده نکردن از پروتز ها ممکن است باعث شود که دندانهای طبیعی جابجا شده و یا کج شوند.
دندان های مصنوعی (پروتز های متحرک ) می توانند پس از اینکه در آورده شوند سریعاً در جای خود قرارگیرند و اصلا مشخص نیست که پروتزها در دهان شما وجود دارند، به این نوع پروتز ها، پروتزهای فوری گفته می شود. پروتزها هرگز نمی توانند جای دندان های طبیعی شما را بگیرند پس بنابراین مدت زیادی طول می کشد تا به آنها عادت کنید.
چنانچه قبلاً از دندان مصنوعی استفاده نکرده اید از دندانپزشک بخواهید در مورد مشکلات آن هنگام گذاشتن و بو داشتن برای شما توضیح دهد. و همچنین در مورد چگونگی مراقبت کردن از آنها و نگهداری صحیح آنها شما را آگاه کند.
عوارض پروتز دندان چیست ؟
از هر 300 نفرمراجعه کننده به دندانپزشک جهت پروتز دندان یک نفر دچار واکنش های داخل دهانی می شوند که علت این واکنش ها عبارتند از :رزین های اکرلیک، سمنت های درارای اوژنول، آلیاژهای فلزهای پایه، جیوه، طلا، مواد دارای پلی اتر یا اپیمین .
هزینه پروتز های دندانی
قیمت پروتز دندان اعم از هزینه پروتز ثابت یا متحرک ، معمولا شامل مجموع هزینه های لابراتواری و دستمزد دندانپزشک میباشد . طبعا دستمزد متخصص پروتز دندان بیشتر است . در موارد خاص، ارجاع به همکاران متخصص پروتز در صورت لزوم در دستور کار همه دندانپزشکان قرار دارد .
|